Aktrisa olmaq istəyini atasından gizlətdi, efirdə söyüş söydü, linç edildi –
Afaq Bəşirqızı haqqında – FOTO
Kulis.az Xalq artisti Afaq Bəşirqızı haqqında maraqlı faktları təqdim edir.
Afaq Bəşirqızı 1955-ci ildə Bakı şəhərində görkəmli aktyor Bəşir Səfəroğlunun
ailəsində doğulub. Zümrüd adında bir bacısı var. Aktrisa atasını belə
xatırlayır:
“Atam 1925-ci ilin mart ayının 11-də anadan olub. 1969-cu ilin mart ayının
23-də dünyasını dəyişib. Baharda doğuldu, baharda da dünyasını dəyişdi. Əslən
qubalıdır, ancaq Bakıda anadan olub. Anası Qızılgül xanım, atası Səfər kişi,
ailədə də 3 qardaş, bir bacı olublar. Atamın çox sərt xasiyyəti vardı. Dini
ehkamlara hörmət eləyən, əsl azərbaycanlı kişisinə xas olan bütün keyfiyyətləri
özündə birləşdirən bir insan idi. Özü səhnədə komik aktyor olsa da, kənarda,
ailədə özünü çox ciddi aparırdı. Dostları çox az idi, hər adamla yoldaşlıq
eləməzdi və hər kəsi evə qonaq gətirməzdi.
Bəşir Səfəroğlunu itirməklə xalqımız bir sənətkar itirdisə, mən həm də ata
itirdim. Atamdan əvvəl də anamı itirmişdim və ata itkisi məni birdən-birə
dəyişdirdi. Atam rəhmətə gedəndə mənim 14 yaşım olsa da, birdən-birə 44 yaşlı
bir insana çevrildim, birdən-birə qocaldım.
Atamın uyuduğu qəbiristanlıqla məktəbimizin arası çox yaxın idi. Tez-tez
dərslər arasındakı tənəffüsdə qaçıb ora gedirdim. Sonra ora hasar hördülər ki,
keçə bilməyək o üzə”.
Valideynlərini çox erkən, hələ uşaq yaşlarından itirən, nənəsinin yanında
böyüyən A.Bəşirqızı uşaqlığını hər zaman ürək ağrısı ilə xatırlayır, o illərdən
danışarkən – “1969-cu ilə qədər dəcəl olmuşam, sonra sakitləşdim”, – deyir.
Məktəb illərini isə belə xatırlayır:
“Mütaliəyə, kitaba marağım çox kiçik yaşlarımdan vardı. Nənəmin yanında
yaşayırdım. O, demək olar ki, hər gecə mənə kitab oxuyurdu. Az qala hərfləri
hələ təzə öyrənməyə başlayanda “Koroğlu” dastanını oxumuşam. 5-ci sinifdə
oxuyarkən isə İlyas Əfəndiyevin romanlarını, bir çox başqa yazıçılarımızın
qalın-qalın əsərlərini oxumuşdum. Tarix və ədəbiyyatı çox sevmişəm”.
Aktrisalıq fəaliyyətinə 1973-cü ildə Lənkəran Dövlət Teatrında başlayıb. İlk
rollarından özünü istedadlı, işgüzar, səhnəyə böyük məhəbbətlə bağlı, daim
axtarışda olan sənətkar kimi göstərərək tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanıb.
1975-ci ildə Sumqayıt Dövlət Dram Teatrına dəvət alan aktrisa 1989-cu ilə qədər
burada çalışıb. Sumqayıt teatrında klassik və müasir dramaturqların əsərlərində
baş rolları ifa edərək şöhrət qazanıb.
Afaq xanımın dediyinə görə, sərt xasiyyətli, tələbkar insan olan atası ona
aktrisa olmağa icazə verməzdi. Bəlkə də, buna görədir ki, o, ilk səhnə işi kimi
məktəbdə yaratdığı balaca rola görə çox böyük həyəcan keçirib, atasının
qorxusundan bunu ondan gizlədib.
Cəfər Cabbarlının yubileyi ərəfəsində “Almaz” pyesindən bir hissəni
səhnələşdirərkən olub bu hadisə. Balaca Afaq səhnəcikdə Kəblə Fatmanisəni
oynamalı imiş. Rol təklif olunanda çox qorxur, atasının onu səhnədə görüb
hirslənəcəyindən ehtiyatlanır. Amma başqa əlac da yox idi, müəllimin tapşırığı
belə idi. Atasından gizlətməyə çalışsa da, analığı bunu atasına deyir:
“Təsəvvür edin ki, tamaşanın şirin yerində atamı görəndə çox həyəcanlandım,
sözlər yadımdan çıxdı, hər şeyi qarışdırdım. Amma birtəhər vəziyyətdən
çıxmışdım. Deyəsən, atamın da xoşuna gəlmişdi. Çünki evdə mənim improvizələrimə
söz atmaqları, gülümsəmələri bunu göstərirdi”.
Onun “Bəxt üzüyü” tamaşasında yaratdığı Söylü obrazı öz koloritinə, tutumuna,
yüksək bədii keyfiyyətlərinə görə nümunədir. Aktrisa məhz bu obrazla bütün
ölkədə tanınıb.
1989-cu ildə Afaq Bəşirqızı Musiqili Komediya Teatrına dəvət alıb və işlədiyi
ilk gündən tamaşalarda baş və əsas rolları ifa edərək bir-birindən maraqlı
obrazlar yaratmağa nail olub. Aktrisa bu günə kimi həmin teatrda çalışır.
Onun “Bankir adaxlı” tamaşasındakı yaratdığı Nisə obrazı indiyənə qədər
izləyicilərin maraq dairəsindədir. Buna görədir ki, illərdir tamaşa teatr
səhnəsinin ən çox baxılan və tələb olunan tamaşaları sırasında öndədir.
Afaq Bəşirqızı teatr yaradıcılığı ilə yanaşı, bir sıra kino və televiziya
tamaşalarında da çəkilib. Azərbaycan Televiziyasında hazırlanmış Anarın “Evləri
köndələn yar” (Darçınbəyim), Vaqif Səmədoğlunun “Yaşıl eynəkli adam” (Zəhra),
Əli Əmirlinin “Bala başa bəla” (Suğra), Məcnun Vahidovun “Yarımştat” (Ayna),
Aqşin Babayevin “Nekroloq” (Gülya) əsərlərinin teletamaşalarında müxtəlif
xarakterli rollar və “Afaq gülür güldürür” şousunda müxtəlif obrazlar yaradıb.
“Azərbaycanfilm”in istehsalı olan “Mozalan” satirik kinojurnalıında “Uşaq
bağçası”, “Ət kombinatında”, “Xaricdə belə deyil”, “Belə də olur” nömrələrinin
süjetlərində çıxış edib.
“Bəxt üzüyü” filmindən sonra Ramiz Əzizbəyli ilə uzun müddət küsülü qalıblar.
Səbəbi isə baş rolu oynayan Afaq Bəşirqızının “Bəxt üzüyü”nə mənə görə baxılır”
söyləməsi olub. Qəzəblənən Ramiz Əzizbəyli cavab olaraq, aktrisanı nankorluqda
ittiham edib:
“Mən illərdir ki, onunla küsülüyəm, danışmıram. Günah özündə olub, çox
yuxarıdan getdi, ağzına gələni danışdı. Mənim çəkdiyim filmlə tanındı, uğur
qazandı, “Bəxt üzüyü”ndən sonra “Xalq artisti” adını aldı. Heç barışıq addımına
ehtiyac da yoxdur, bu, mümkün olan iş deyil”.
Space TV-də yayımlanan “Afaq gülür, güldürür”lə daha böyük kütlələrə yol
tapan Afaq Bəşirqızı müsahibələrinin birində layihənin bitməsini belə
əsaslandırır:
“Layihə məndən asılı olmayan səbəblərdən dayandırıldı. “Space” TV-nin
rəhbərliyi dəyişdi və yeni rəhbərliyin bu proqrama fikri, yönü başqa cür oldu
deyə mən dayandırdım. Amma çox müvəffəqiyyətli idi və 8 serial çəkilmişdi.
Yəqin ki, belə də olmalı idi. Hər şeydən bir az, amma dadlı və duzlu”.
Atası Bəşir Səfəroğlunun adına teatr açsa da, istədiyini ala bilmir:
“Azərbaycanda vəziyyətin necə olduğunu bilirsiniz, Rusiyaya gəlincə, orada
təlatümlü bir ab-hava hökm sürür. Orada Rusiya vətəndaşı olmayan xarici
vətəndaşların vəziyyəti ağırlaşıb. İşlə məşğul olan əcnəbi vətəndaşlara
vergilərdən tutmuş münasibətə qədər çox kəskin dəyişiklik hiss olunur. Bir də
ki, “Bəşir” Teatrı dörd il Rus Evi adlanan təşkilatın tərkibində idi. Bunun da
bir neçə səbəbi var. Əsas odur ki, təşkilat xarici ölkələrə qastrollar təşkil
edirdi. 2009-cu ildən 2011-ci ilə qədər “Bəşir” Teatrı səkkiz xarici dövlətdə
qastrol səfərində oldu. Almaniyanın beş şəhərində, habelə İsrailə, İsveçrəyə,
Amerikaya və digər ölkələrdə səfərlər etdik. Bütün bunlar mənim teatrımın
spesifikasına uyğun idi. Çünki teatrımız köklü sürətdə bir yerdə qalmaq üçün
yaranmamışdı. “Bəşir” Teatrı səyyar teatr kimi yarandı, elə də mövcudluğunu
davam etdirdi. 2014-cü ildə səhhətimlə əlaqədar olaraq teatrı akademik
məzuniyyətə çıxardım. Teatrın direktoru, mühasibi, hüquqşünası istisna olmaqla
qalan işçilərin hamısı dəvətli olduğundan belə akademik məzuniyyətlər ola
bilər. “Bəşir” Teatrı Rusiyada heç vaxt ləğv olunmayacaq. Xırda-xırda da olsa,
onun fəaliyyəti indi davam edir. Məsələn, teatr üçgünlük Novosibirskə dəvət
olunub. Amma tam anlamında teatrın fəaliyyətinin bərpasına çalışacağam”.
Afaq Bəşirqızı 2019-cu ildə Prezident İlham Əliyev və və vitse-prezident
Mehriban Əliyevailə görüşdə aktyorların problemlərini dilə gətirib:
“Canım prezidentim, çox xahiş edirəm, imkansız aktyorların maaşı və bir də
evlə təmin olunması məsələsinə diqqət yetirilsin. Aktyorlarımızın mənzil
şəraiti və sosial vəziyyəti ağırdır, bilirsiniz ki, maaşlarımız azdır. Başa
düşürük, indi bizim sizdən heç nə tələb etməyə ixtiyarımız yoxdur. Çünki biz
müharibə şəraitində yaşayan bir ölkəyik. Bunun hamısını bilirik və başa
düşənlər bunu bilirlər. Amma çox xahiş edirik, teatr sahəsinin, Teatr Xadimləri
İttifaqının inkişafı ilə bağlı yeni konsepsiya hazırlansın, yeni işlər
görülsün. Çünki teatr xadimlərinin Teatr Xadimləri İttifaqına həqiqətən də çox
böyük ehtiyacları var”.
2021-ci ildə səhhətində problem yaranan aktrisa uzun müddət teatrdan uzaq
qalıb. Aktrisa xəstəliyi haqqında bunları deyib:
“Əvvəl çaşdım. Çünki müəyyən xəstəliklərlə mübarizə aparırdım. Birdən-birə
bunun meydana çıxıb, 15 gün ərzində açılmağı məni çaşdırdı. Yenə də bizim
həkimlərimiz sağ olsunlar. Bilirsiniz, bəzi proqramlar olur ki, bizim həkimlərə
qarşı ögey münasibət bəsləyirlər. Onlar bilmirlər ki, bizim həkimlərə xaricdə
necə qiymət verirlər. Onlar bilmirlər ki, bizim həkimləri necə sevib, adlarına
klinikalar açırlar. Allah bizim həkimlərə can sağlığı versin. Əlbəttə,
gözlənilməz olduğu kimi tez səfərbərlik etdik. Bu xəstəliyin tez üstünə düşdük.
Hər şey xəstəliyin aşkar olunması və əməliyyatla birgə 10 gün vaxt getdi.
Həkimlər çox sərrast çalışdılar. Mən bir də xalqıma ona görə minnətdaram ki,
bütün bunları öz hesabıma başa gəlsə, qarşılaya bilməzdim. Hamısını onlar öz
hesablarına, mənim həyatda qalmağım üçün etdilər. Onlara çox minnətdaram.
Soruşsalar ki, həyatını kimə borclusan? Deyərəm əvvəl Allaha, sonra
həkimlərimə. Bütün həkimlərə can sağlığı arzu edirəm. Ölənlərə rəhmət
diləyirəm. Məndən soruşsalar ki, bir də həyata gəlsən, nə olarsan? Deyərəm,
həkim. Amma nə həkimi bilmirəm”.
2021-ci ildə ARB TV-də “Elgizlə izlə” proqramına telefonla bağlanan Afaq
Bəşirqızının söyüş söyməsi uzun müddət müzakirə mövzusu olub. Nəticədə, Milli
Televiziya və Radio Şurası ARB telekanalının efirində 21 aprel tarixdə
proqramların yayımının saat 10:00-dan saat 16:00-dək dayandırılması haqqında
qərar qəbul edib.
Daha sonra Afaq Bəşirqızının “Rayondan gəlib, zirzəmidə şikəst uşaq
əkib-doğurlar” ifadəsi səs-küyə səbəb olub. Aktrisa məsələyə belə aydınlıq
gətirib:
“Əvvəla, o cümləm kontekstdən çıxarılıb. O, tamamilə başqa bir müsahibə idi.
Həmin müsahibədə mənim yaradıcılığımdan söhbət gedirdi, tamaşanın təhlilindən
danışırdım, bu mövzu ətrafında müsahibəm davam edirdi. Bunlar arada verilən
suallar idi və mən o sualların hamısına düzgün cavab vermişəm.
Siz özünüz də daxilinizdə bilirsiniz ki, mən düzgün demişəm. Mənim üçün
fikirlərimə yazılan şərhlər heç maraqlı deyil və oxumuram. Həmin yazı qərəzli
şəkildə verilib. Millətin belə çılğın, əsəbi vəziyyətində bu yazını yayıblar.
Yazırlar ki, Afaq Bəşirqızı deyir ki, “podyezd”lərdə doğurlar. Siz həmin
müsahibənin bütöv versiyasına baxın, görün orada “podyezd”də doğmaq söhbəti
olub?! Başlığa belə şeylər yazırlar.
Mən demişəm ki, insanlar cavan evlənirlər, gəlirlər “novostroyka”nın
zirzəmisində uşaq əkirlər, o da olur şikəst. Sonra da düşürlər verilişlərin
canına ki, bu uşağı müalicə etməyə yardım edin. Yalan demişəm?! Düzgün
danışmışam mən. Bu dəqiqə millətin ən qlobal dərdi budur. Şəhər kəndə qarışıb,
kənd də şəhərə. Əvvəla Afaq vətən, millət dərdi çəkəndə, elə insanlar, hansı
ki, mən onları heç insan da adlandırmaq istəmirəm, onlar harada gizlənmişdilər
bilinmirdi! Deyirlər, məni tənqid edirlər, o şərhləri heç oxumamışam. Amma
qulağıma gəlib çatıb. Elə o şərhləri yazanlar haqqında danışmışam mən ona görə
onlara belə təsir edir”.
Afaq Bəşirqızı Teatr Xadimləri İttifaqının XIV konfransını yarımçıq tərk edib.
Daha sonra isə jurnalistlərə narazılığını belə ifadə edib:
“O, bunu tərifləyir, bu, onu tərifləyir. Gərək Teatr Xadimləri İttifaqının
sədri çıxışını kimə yazdırıbsa, ona oxudardı. Çünki özü güclə oxuyurdu. Cənab
prezidentin çıxışından bir sitat gətirmək istəyirəm:
Yaşı 70-ə çatmış və 70-i ötmüş insanlar, iqtidarı təmsil edənlər artıq
Hacıbala Abutalıbovdan nümunə götürsünlər. Azərpaşa Nemətova da Hacıbala
Abutalıbovdan nümunə götürməyi tövsiyə edərdim. Teatr Xadimləri İttifaqı bu
deyil”.
Azərpaşa Nemətovun vəfatından sonra Afaq Bəşirqızı küsülü olduğu rejissor
haqqında bunları deyib:
“Azərpaşanı bir il deyil tanıyıram. Biz onunla möhkəm dost olmuşuq. Dostluğun
hörmətini son günə qədər saxlamışdıq. Mənim üçün bu, gözlənilməz oldu. Çox
mütəəssir olmuşam. Amma mənə bir təskinlik var ki, şəxsi ambisiyamız üçün
sözləşməmişdik, mən aktyorların ümumi rifahının yaxşılaşması üçün belə bir
təklif qaldırmışdım. Təsəvvürümə gətirməzdim ki, Azərpaşa qəfil dünyasını
dəyişəcək. İnanmazdım ki, xəstəliyə qalib gələ bilməyəcək, ölüm qarşısında
əzmini qıracaq, amma, deməli, var. Hər-halda səmimi insan olduğuma inanarsınız.
Mənə heç kim bu sözləri dedirdə bilməz. Bir dənə heyifsiləndiyim bir şey var.
Uzaqdan da olsa, bu yaxınlarda onu bir dəfə görəydim. İndiki dostluğun çox
fərqi var bizim zəmanənin dostluğu ilə. Həmişə sənətkarların arasında belə
söhbətlər olub. Son ana qədər bir-birimizə hörmətsizlik etmədik – təhqiramiz
çıxışlar olmadı”.
Afaq Bəşirqızı proqramlardan birinə verdiyi açıqlamada Rusiyada olan
Novodeviçye qəbiristanlığını misal çəkərək Azərbaycanda da eynisinin
yaradılmasını təklif edib:
“Neçə vaxtdır deyirəm ki, aktyorlar üçün qəbiristanlıq yaradılsın. Çünki
aktyorlar, incəsənət adamları rəhmətə gedəndə hamı qalır bir-birinə baxa-baxa.
Çətinlik çəkirlər, Qurd qapısından, Xırdalandan xəbər verilməyini gözləyirlər.
Tanınmış aktyorlar bir yerdə dəfn edilməlidirlər. Novodeviçye qəbiristanlığına
giriş bizim pulla 5 manatdır. Oradan yığılan pul isə işçilərə verilir. Onlar da
qəbirləri, otları təmizləyir, çiçəklər əkirlər”.
Aktrisa hazırda Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında işləyir.
