Döymə ənənəsi çox qədimdir. Mumiyalar əsasında qədim Misirdə tatunun olması məlum olub. Qədim yunanlılar və romalılar tatunu günahkarlar və kölələrə ediblər.
Ötən dövr ərzində insanın bədəninə döyülən rəsmlər mistik mənasını itirərək incəsənətin bir növünə çevrilib. Lakin bu incəsənətdə kətan əvəzinə insan dərisi, fırça və karandaş əvəzinə isə iynələr istifadə olunur.
Azərbaycanda tatulara münasibət fərqli olub. Sovet işğalından öncə həm qadınlar, həm də kişilərdə tatuya rast gəlmək mümkün idi. Nəsilləri göstərmək üçün üzə müxtəlif ornamentlər vurulurdu.
Bolşeviklər hakimiyyətə gələndən sonra tatu qadağa olundu. Uzun müddət tatu kriminal aləmin atributu hesab edildi. Hətta sovetlərə qarşı simvollar daşıyan tatulara görə həbs cəzası var idi.
Döymə hərbi sistemdə də geniş yayılıb, ancaq bununla kəskin mübarizə aparılıb.
İnsanın dərisindən tatunun soyulması faktlarına da rast gəlinib.
XX əsrin sonlarından etibarən ölkəmizdə döyməyə qoyulan qadağa tədricən aradan qalxıb və submədəniyyəti (əksəriyyətin akademik mədəniyyətindən fərqlənən modern mədəniyyət, həmçinin bu mədəniyyətin daşıyıcıları) göstərən bir elementə çevrilib. Bu sahədə ölkəmizdə artıq industriya yaradılıb, ölkəmizdə tatu studiyalarının sayı çoxalıb, tatu ustalarının peşəkarlığı artıb.
Tatu bu gün müasir mədəniyyətin göstəricisinə çevrilib.
ÇıxışYolu.Com Bakının ən tanınmış tatu ustası Telman Eyzamoğlu ilə tatunun incəlikləri barədə söhbətləşib.
O, bizimlə söhbətində bildirib ki, ölkəmizdə tatu etdirənlərin sayı əvvəlki illərə nisbətən artıb:
“Ən müsbət hal odur ki, insanlar hazırlıqlı gəlirlər. Yəni vurdurmaq istədikləri döyməni öncədən müəyyənləşdirirlər.
Əvvəllər kimdəsə gördükləri rəsmi istəyirdilər, indi isə vəziyyət bir qədər dəyişib. Özünəməxsus detallara üstünlük verirlər”.
Tatuda son tendensiyalar
“Bir dönəm əksəriyyət çin heroqlifləri, yaxud “trabl”lar istəyirdilər. Bəzən bunun köhnə dəb olduğunu izah edib, müştərini inandırmağa nail oluruq.
Get-gedə rəngli döymələrə maraq artır. Qadınlar daha çox mandala janrında tatulara üstünlük verirlər, yəni hər hansı bir şəkilin naxış formasında işlənilməsi.
Bəzi qadınlar əməliyyatların, yaxud çapıqların üstünü örtmək üçün döymələr vurdururlar. Misal üçün, sakura güllərindən istifadə edirlər, bu daha rahatdır, tam tikişin üstündən budaq gedir, qalan yerlər güllərlə bəzədilir.
Kişilər güclü canlıların rəsmlərinə, pələng, şir, əjdaha, ayı və başqalarına, yaxud klassik ornamentlərdən biomexanika və “old school” janrına üstünlük verirlər.
3D döymələrə maraq yavaş-yavaş artır. Hərdən müştərilər hesab edir ki, hər şəkli 3D etmək olar. Ancaq bu, mümkün deyil, kiçik bir rəsmi 3D formaya salmaq olmur”.
Eyzamoğlu onu təsirləndirən işlərdən də danışıb:
“Çox sevdiyim bir adam vardı, dünyasını dəyişdi, onun nəvəsi gəldi və babasının aldığı medalı öz sinəsinə döydürdü”.
Güləşçi dostumuz var – Cəlal Süleymanov. O, beynəlxalq yarışmada qalib oldu. Bayrağımızı qaldırdı, mən də ona hədiyyə olaraq maraqlı tatu etdim”.
Qadağan olunan tatular
“Biz tatuya incəsənət kimi baxırıq. Kriminal və siyası döymələrdən imtina etməyə çalışırıq, çünki bizim işimiz tamam başqadır – incəsənətdir”.
Eyzamoğlu ilk dəfə tatu etdirmək istəyənlərə məsləhətlər verib.
“Qəfil qərar verməsinlər, bir az fikirləşsinlər, bir kağıza çıxarıb baxsınlar və dəyərləndirsinlər. Nə istədiklərini bilsinlər.
Tanımadığım adam gəlib deyir ki, tatu istəyirəm, nə məsləhət görərsiniz? Hər insanın xarakterini bilmədiyim üçün belə situasiyalarda qərar vermək çətin olur.
Müvəqqəti tatu yoxdur, xına ilə işləmə var.
Daha bir vacib məqam gigiyenadır. Hansı ustanın yanına getmələrindən asılı olmayaraq, bu məqama fikir versinlər.
Döymələr vurulduqdan sonra insan arıqlayır, yaxud kökəlirsə, tatu bir az dəyişilir. İnsan simmetrik tatu istəyirsə, bədəni dəyişdikcə tatu da dəyişəcək”.
Yalançı tatu ustaları
“Bakıda tatu ustalarından çox, tatu maşını olanların sayı çoxalıb. Onlar başqa ustaların işlərini götürüb istifadə edirlər. Nə gigiyenaya fikir verilir, nə başqa bir məqama. İnsalar bilməlidir ki, infeksiya tək iynədən keçmir, boyadan, aparatın özündən də yayılır. Döyməni dəyişib üstünə nəsə vurmaq olar, lakin xəstəliyə düzəliş etmək olmur”, – T. Eyzamoğlu əlavə edib.
Döymənin ağrıları və qiyməti
Ustanın sözlərinə görə, döymə vurdurmaq ağrılı proses deyil:
“Lakin ağrılar individualdır. Biri üçün çox ağrılı olan işlər, başqası üçün ağrısızdır. İnsan ağrı hiss etmək istəmirsə, ağrıkəsici kremlərdən istifadə etmək olar”.
Usta tatunun qiymətləri ilə bağlı bunları deyib:
“Qiymətləri konkret demək olmur, çünki eskizə, ölçüsüyə, bədənin hansı hissəsinə vurulacağına baxılmalıdır”.
Elvin Əhmədov
Foto: Ehtiram Jabi
www.ÇıxışYolu.Com
