Dəfn pulunu ala bilməyən insanlar nə etməlidirlər? – ARAŞDIRMA + FOTO
Son vaxtlar ölüm haqqında tibbi şəhadətnamənin alınması zamanı problemlərlə
üzləşənlərin sayı artmaqdadır. İnsanlar problemi həll etmək üçün məhkəməyə üz
tutmaq məcburiyyətində qalırlar. Bunun özü də kifayət qədər əlavə xərclərə
gətirib çıxarır.
Bəs dəfn pulunu almaqda insanlar üçün problem yaradan səbəblər nədir?
“Kaspi”
qəzeti mövzu ilə bağlı məqalə dərc edib.
“Atamın ölüm kağızını almaq üçün Xırdalan Ailə Sağlamlıq Mərkəzinə getmişdim.
Ailə həkimi dedi ki, atanız bizdə qeydiyyata düşməyib, mənim pasiyentim
olmayıb, onun xəstəliyi barədə məlumatsızam. Atam TƏBİB sistemində olan
ixtisaslaşmış xəstəxanalarda müalicə olunub və orda qeydiyyatda olub. Ancaq
dedilər ki, məhkəməyə müraciət etməlisiniz. İndi mən atamın rəhmətə getməsini
sübut etmək üçün neyləməliyəm? Ölüm faktı var, Təcili Tibbi Yardım xidməti də
faktı qeydə alıb. Atam TƏBİB sistemində qeydiyyatda olubsa niyə məhkəməyə üz
tutmalıyam?”, deyə iqtisadçı Samir Əliyev sosial şəbəkədə yazıb.
Jurnalist Elman Cəfərli də eyni problemi yaşadıqlarını qeyd edib:
“Bacımın həyat yoldaşı xəstə idi. Qaradağ rayonunun Səngəçal qəsəbəsində
yaşayırlar. Ötən ilin aprelində bacımın həyat yoldaşının halı pisləşəndə ailə
üzvləri təcili tibbi yardım çağırıblar. Təcili Tibbi Yardım xidmətinin
həkimləri gəlib, müayinə ediblər, ölüm faktını qeydə alıblar. Amma “ölüm
kağızı” deyilən sənədi verməyiblər. Deyiblər ki, Sahil qəsəbəsində yerləşən
xəstəxanadan alın. Orada isə deyiblər ki, məhkəməyə müraciət edin. Dövlətin
verdiyi dəfn pulunu ailə min bir zülmlə ala bildi”.
Ümumiyyətlə, ölüm haqqında tibbi şəhadətnaməni almaq üçün məhkəməyə üz
tutanların sayı artıb. Tibbi şəhadətnamə olmadığı halda isə vətəndaşlar ölüm
haqqında şəhadətnaməni əldə edə bilmirlər. Bu sənəd olmadıqda isə “dəfn pulu”nu
(Dəfn üçün dövlət tərəfindən verilən birdəfəlik müavinət) vaxtında ala
bilmirlər. Məhkəmə yolu ilə aldıqda isə, dövlətin verdiyi 350 manatlıq (2023-cü
il yanvarın 1-dən 500 manat – red.) müavinəti də elə məhkəmə yolunda
xərcləyirlər.
Ötən ilin sentyabr ayında vəfat etmiş şəxsin ölüm haqqında şəhadətnaməsinin
alınması qaydasının elektronlaşdırılması xəbərini oxuduq. Elektronlaşırsa,
deməli, asanlaşır. Bəs bu gün niyə bu problem yaşanır?
Hüquqşünas Araz Nurməmmədov bildirib ki, bu məsələ ilə bağlı məhkəmə
mübahisələri kifayət qədər olur:
“Daha çox mübahisəli məqam Təcili Tibbi Yardımdan sənəd alınmadığı halda olur.
Tutaq ki, ölüm hadisəsi baş verir, Təcili Tibbi Yardım çağırıblar. Təcili Tibbi
Yardım həmin şəxsə arayış verir ki, bu adam artıq ölüm anına çatıb. Ancaq
Təcili Tibbi Yardım bunu o halda verir ki, həmin şəxslər ondan nə isə sənəd
istəyirlər. Təbii ki, ölüm hadisəsi baş verən anda adamların sənəd heç
yadlarına da düşmür. Üstündən müəyyən vaxt keçəndən sonra sənəd üçün müraciət
edirlər, bu zaman Təcili Tibbi Yardım o faktı ortaya qoyub şəxsə arayış verə
bilmir. Buna görə artıq iş məhkəməyə keçir. Dövlət Təcili Tibbi Yardım
qarşısında bu kimi hallarda mütləq sənəd verilməsi ilə bağlı tələb qoysa,
problem xeyli azalacaq”.
Hüquqşünas Ceyhun Cəfərli qeyd edib ki, ölüm faktını qanunla müəyyən edilən
qaydada təsdiq etmək mümkün olmadığı halda bu işə məhkəmədə baxılmalıdır:
“Ucqar kənddə biri evdə vəfat edibsə, ölüm faktı səhiyyə orqanlarının,
həkimlərin nəzarətindən kənarda baş veribsə, orada həkim ölüm faktını
görməyibsə, ona həkim arayış verməməkdə haqlıdır. Bu halda da məhkəmə
formasında həll edilir. Ancaq şəhərdə hər tərəfin tibb müəssisəsi olduğu yerdə
bu problemin daha asan həll yolu ola bilər. Səhiyyədə qarşılıqlı əlaqə olarsa,
bu məsələ daha asan həll olar. Vətəndaşlar məhkəməyə düşməzlər”.
Ekspert İlqar Hüseynli deyir ki, burda məsələnin üzərinə vaxtında düşülməməsi
problem yaradan məqamdır:
“Dünyadan köçən hər bir insanın ölüm səbəbi ilə bağlı həkimin rəyi – ölüm
haqqında tibbi arayış mütləq olmalıdır. Bununla bağlı məlumatlı olmaq və o rəyi
vaxtında almaq lazımdır. Bizdə çox vaxt belə olur ki, əksəriyyət yas mərasimini
yola verdikdən xeyli sonra bu barədə düşünür. Tutaq ki, uzun sürən xəstəlikdən
sonra evdə vəfat edib. Yaxınlıqdakı poliklinikada qeydiyyatı yoxdur, həkimlər
onunla bağlı məlumatlı deyillər. Belə hallarda hansısa sənəd vermək poliklinika
üçün də çətin olur. Görmədikləri adama necə sənəd versinlər? Məhkəmə araşdırma
aparır, həkim rəyi yazılır və ondan sonra ölüm haqqında şəhadətnamə üçün
müraciət edilir”.
Səhiyyə Nazirliyindən bildirilib ki, “Ölüm haqqında tibbi şəhadətnamə”
mülkiyyət formasından asılı olmayaraq ambulator-poliklinik (stomatoloji istisna
olmaqla), stasionar və sanator-kurort xidməti göstərən bütün tibb müəssisələri,
həmçinin patoloji-anatomik müayinə aparan dövlət tibb müəssisələri tərəfindən
verilir. Eyni zamanda bildirildi ki, Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 2022-ci
il 19 sentyabr tarixli 21 nömrəli kollegiya qərarı ilə qaydalara müvafiq
dəyişikliklər edilib. Dəyişikliyə əsasən, həkim və ya feldşer tərəfindən “Ölüm
haqqında tibbi şəhadətnamə”nin elektron qeydiyyatı aparılır, məlumatı dolduran
şəxs və tibb müəssisəsinin rəhbəri tərəfindən elektron imza ilə imzalanır.
Şəhadətnamənin verilməsi üçün təqdim edilən sənədlər yoxlanıldıqdan sonra vəfat
edənin müraciət etmiş ailə üzvü və ya qohumu şəhadətnaməni elektron xidmət
vasitəsilə əldə edə bilər.
TƏBİB-dən mövzu ilə bağlı bildirilib ki, “Ölüm haqqında tibbi şəhadətnamə”nin
tərtibi və təqdim edilməsi proseduru Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 31 yanvar
2018-ci il tarixli 05 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “İnsanın ölüm anının
müəyyən edilməsi, reanimasiya tədbirlərinin dayandırılması meyarları və
qaydası” ilə tənzimlənir. Həmin qaydaya görə, ölüm hadisəsi yaşayış yerində
(kənd və qəsəbə istisna olmaqla) baş veribsə, Təcili və Təxirəsalınmaz Tibbi
Yardım Stansiyasının həkimi ölüm hadisəsini təsdiq edir.
Ölüm hadisəsi rayonun (şəhərin rayonu istisna olmaqla) kənd (qəsəbə) yerində
baş veribsə, kənd sahə xəstəxanasının (həkim məntəqəsinin) həkimi və ya tibb
məntəqəsinin feldşeri ölüm hadisəsini təsdiq etməlidir.
Ölüm hadisəsi vəfat edən şəxsin müayinə və ya müalicə olunduğu stasionar tibb
müəssisəsində baş veribsə, şəhadətnamə həmin tibb müəssisəsi tərəfindən verilir.
Ölümün baş vermə səbəbi məlum olan hallarda şəhadətnamə “Xəbərdarlıq vərəqəsi”
və (və ya) tibbi sənədlər (ambulator tibbi kitabça, xəstəlik tarixindən çıxarış
və s.) əsasında vəfat edən şəxsin qeydiyyatda olduğu və ya faktiki yaşadığı
ərazi üzrə ambulator tibb müəssisəsi tərəfindən verilir.
Qeyd edildi ki, ölüm haqqında tibbi şəhadətnamənin verilməsi ilə bağlı bütün
mübahisəli hallar məhkəmə qaydasında həll olunur.
Belə qənaətə gəlirik ki, burda fərq yaradan məsələlər var. Yəni ölüm
hadisəsinə, baş verdiyi yerə bağlı olaraq sənəd üçün üz tutacağımız ünvan da
fərqli ola bilir. Vətəndaşların üzləşdikləri problemlərin bir çoxu həm də ondan
yaranır ki, yaşadığımız və qeydiyyatda olduğumuz yer fərqlidir. Tələb olunan
odur ki, biz yaşadığımız ərazidəki poliklinikada qeydiyyat kartımızı
yaratmalıyıq. Əgər yaratmırıqsa, qeydiyyatda olduğumuz ərazidəki tibb
müəssisəsi bizə sənəd verə bilmir.
Millət vəkili Ceyhun Məmmədov deyir ki, ölüm hadisəsi ilə bağlı hər hansı
mübahisəli məqam yoxdursa, insanları məhkəməyə salmamalıyıq. Bu prosedur
asanlaşdırılmalı, insanlara dəfn pulu vaxtında verilməlidir.
