Erməni tarixçi: “Erməni soyqırımı” xalqları düşmən etmək üçün ortalığa atılan
bir oyundur” – MÜSAHİBƏ + FOTO
Bizim WhatsApp kanalımıza buradan abunə ola bilərsiniz
Filipp Ekozyants – bu ad artıq uzun müddətdir, millətçi ermənilər üçün kabusa
çevrilib.
Ukraynada doğulub Rusiyada yaşayan Ekozyants ermənilərin dırnaqarası qədim
tarixini araşdırmaqla məşğuldur. Onun arxivlərdən əldə etdiyi tarixi faktlar bu
gün dünyada “erməni məsələsi”nin, “erməni soyqırımı” ideyasının haradan
qaynaqlandığını və nə məqsədlə ortaya atıldığını dəlillərlə sübut edir.
Filipp Ekozyantsın APA-ya müsahibəsini təqdim edirik:
– Filipp Vartanoviç, siz erməni tarixini obyektiv araşdıran milliyyətcə erməni
olan nadir mütəxəssislərdən birisiniz. Ona görə də sizin qondarma “erməni
soyqırımı” haqqında fikirlərinizi eşitmək istəyərdik. Sizcə, 1915-ci il
hadisələri ermənilərin iddia etdikləri kimi baş verib?
– Mən qondarma “erməni soyqırımı” haqqında çox danışmışam. Bunun kimlərə sərf
etdiyini demişəm. İzah etmişəm ki, nəyə görə buna “soyqırımı” demək olmaz.
Çünki “soyqırımı” termin kimi beynəlxalq hüquqda XX əsrin 40-cı illərində peyda
olub. “Soyqırımı” beynəlxalq hüquqda bulanıq anlayışdır. Heç kəs hələ dəqiq
olaraq bu anlayışın tam izahını verə bilməyib.
Ermənilərin soyqırımı ilə bağlı səsləndirdiyi rəqəmlər də yalandır. Nə qədər
çox yalan olsa, ona bir o qədər tez inanırlar. İddia edirlər ki, 1,5 milyon
erməni öldürülüb. Birincisi, o qədər erməni heç vaxt olmayıb. XVII əsrdə üç
qitədə yerləşən Osmanlı imperiyasında cəmi 20 min erməni evi olub. Ümumi
götürsək, bu təqribən 100 min nəfər erməni deməkdir. Əsas kütləsi tam yoxsul
şəraitdə yaşayan ermənilərin iki əsr ərzində 10 dəfədən çox artması mümkün
deyil. Onlar heç vaxt bir neçə milyona çevrilə bilməzdilər, hansı ki guya
onların da 1,5 milyon nəfəri soyqırımına məruz qalıb. Bütün bunlar, təəssüflər
olsun ki, bu xalqları düşmən eləmək üçün bir oyundur. Bu oyun alınıb, xalqlar
düşmən olub. Hərə öz milli mənzillərinə çəkilib və bir-birilərinə nifrət
edirlər.
– Sizcə, “erməni soyqırımı” məsələsini daim gündəlikdə saxlamaq kimlərə və
nəyə görə lazımdır?
– Anlaşılandır ki, “soyqırımı” məsələsi nəyə görə şişirdilir. Bunun məqsədləri
var və bu məqsədlər arasında xalqların və sadə insanların firavanlığı yoxdur.
Məqsəd manipulyasiyadır, nifrət edən insanı manipulyasiya etmək, idarə etmək
daha asandır. Türkiyədə 1918-1919-cu illərdə 1915-ci ilin hadisələrində
insanların ölümündə günahkar olanlar barəsində məhkəmə keçirilib. Türkiyə
hökuməti həmin günahkarları edam edib. Türkiyə hökumətinin fikrincə, həmin
adamlar konkret olaraq cinayətdə ittiham olunublar, özü də təkcə ermənilərə
qarşı deyil… Bilirsiniz ki, həmin dövrdə Türkiyədə həm də vətəndaş müharibəsi
gedirdi. Bu dövr Türkiyə üçün çox ağrılı idi. Belə ki, Türkiyə iki cəbhədə
müharibə aparırdı, həm də daxildə vətəndaş müharibəsi… Rusiyada da vətəndaş
müharibəsi gedirdi, lakin Türkiyədən fərqli olaraq, Avropa Rusiyaya hücum
etmirdi. Türkiyəyə isə zərbə hər tərəfdən dəyirdi. Çox sayda erməni o zaman
Türkiyədə qaldı. Türkiyənin vətənpərvəri oldu və bu gün həmin ermənilər
Ermənistan Respublikasının tutduğu mövqe ilə razılaşmırlar. Mən bir daha
deyirəm, bu elə məsələdir ki, nəyin nədən başladığını göstərmək lazımdır. Mənim
fikrimcə, bütün bu proses məhz “İsrael Ori” hekayəsindən qaynaqlanıb. Bütün
iltihab bundan başlayıb. Daha sonra o, müalicə olunmayıb, iltihab prosesi
sürətlənib. O ki qaldı, rəqəmlərin şişirdilməsinə, bu artıq marketinq
yanaşmasıdır: rəqəmlər, dəhşətlər… Ermənilər tez-tez şəkillər göstərirlər:
baxın öldürülmüş ermənilərdir. Mən onlardan soruşuram: siz öldürülənlərin kim
olduğunu haradan bilirsiniz? Kimdir axı bu fotolardakılar? Onların müsəlman və
ya xristian olduğunu necə anlayırsınız? Necə yəni? Əlbəttə ki, xristianlardır.
Necə bilmirsən, sənin baban da axı oradan olub. Mən cavab verirəm ki, bilmirəm.
Bəlkə, fotoladakılar başqa dövrdə, başqa məkanda çəkilib, əks olunan ölülər
başqa xalqa məxsusdur. Onların erməni olduqlarını necə müəyyən etmək olar axı?!
“Soyqırımı məsələsi ermənilər üçün, əslində, bataqlıqdır”.
– Görünən odur ki, qondarma “erməni soyqırımı” məsələsini daha çox erməni
diasporu şişirtməkdə maraqlıdır. Sizcə, ermənilərin, xüsusilə də Ermənistan
Respublikasının bu məsələdə mövqeyi necə olmalıdır?
– Bu gün müasir Ermənistan dövlətinin və erməni diasporunun tutduğu mövqe
mənim nə deməyimdən asılı olmayaraq, hər şeyi siyasi müstəviyə çıxarmaqdan
ibarətdir. Erməni məsələsində baxılası bir şey yoxdur. Əslində, tarixə diqqət
yetirmək bəs edir. Əgər diqqətlə araşdırılsa, bunun soyqırımı olmadığını
ermənilər özləri də müəyyən edəcəklər. Soyqırımı məsələsi ermənilər üçün,
əslində, bataqlıqdır. Mən bunu ermənilərə deyirəm. İndi bu bataqlığa girməyin
mənası yoxdur. Bu bataqlığı əvvəlcə qurutmaq lazımdır. Çünki həmin bataqlığa
girsək, biz sadəcə oralarda batacağıq. Bu bataqlıq saxta, qəsdən dəyişdirilmiş
termin və anlayışlardan ibarətdir. Erməni anlayışının özü kimi… Ermənilər
əvvəlcə kiçik icma olublar, sonra isə guya birdən Kiçik Asiyanın əhalisinin
yarısını təşkil ediblər. Bütün bunlar kağız üzərində edilir, necə ki bu gün
televiziyalar bunu edir.
“Tarixdə heç vaxt Ermənistan adında dövlət olmayıb”.
– Siz çox maraqlı bir məqama toxundunuz: “erməni” və “Ermənistan” anlayışı…
Bu anlayışlar barədə sizin fikirlərinizi bilmək maraqlı olardı. Ermənilər qədim
xalq olduqlarını, dillərinin, əlifbalarının qədim olduğunu iddia edirlər.
Əslində, ermənilər kimdirlər?
– Ermənilər nə deməkdir? Bu anlayış nə vaxt meydana gəlib? Bu o vaxt meydana
gəlib ki, müəyyən bir qrup insanı adlandırmaq lazım olub. Bu kimə lazım idi? Bu
kosmoqrafiyanı tərtib edənlərə lazım idi. Ermənistan coğrafi məkanın adı olub.
Tarixdə heç vaxt Ermənistan adında dövlət olmayıb. Bilirsiniz, bunun haqqında
çox danışmaq olar.
Ermənilər çox vaxt deyirlər ki, onlar dini icma deyil, xalq olublar. Əslində,
belə deyil. Ermənilər iddia edirlər ki, guya onların öz dilləri və əlifbası
olub. Erməni dili ilə məsələ aydındır. XVI əsrə qədər erməni dilinin mövcudluğu
barədə heç bir tarixi fakt mövcud deyil. Bunun üçün müasir müəllifləri deyil,
orta əsrlərdə yaşayan insanları, tədqiqatçıları oxumaq lazımdır. Onların hamısı
belə bir yekun qərara gəliblər ki, erməni dili şifahi götürüldükdə türk dili
ilə eynidir. Yəni ki, Kiçik Asiyanın müsəlmanları ilə xristianları eyni dildə
danışıblar. Sadəcə olaraq, bir sıra müəlliflər coğrafi regionun adına uyğun
olaraq həmin dili erməni dili kimi qələmə veriblər. XVII əsrin müəllifləri bir
ağızla ermənilərin xalq deyil, dini sekta olduğunu bildirirlər.
İkinci məsələ əlifbadır. Dünyada elə bir əlifba yoxdur ki, o, hansısa xalqa
məxsus olsun. Bircə, ermənilər iddia edirlər ki, onların öz əlifbası var.
Fransa, İtaliya və digər ölkələrin arxivləri göstərir ki, Avropa və Ön Asiyada
o dövrdə heç bir xalqın əlifbası olmayıb. Əlifbalar ancaq dini icmalara,
sektalara məxsus olub. Osmanlı və Səfəvi imperiyaları ərazisində yaşayan
xristian icmalarının əlifbaları olub. Məhz həmin əlifbalardan biri də
ermənilərin bu gün istifadə etdikləri əlifbadır. Əlifba xalq üçün marker deyil,
lakin ermənilər bunun əksini fikirləşirlər. Elə bu da onların yalanını üzə
çıxarır. Əlifba məhz xalqlara deyil, dini icmalara məxsus olub. Ermənilərin
istifadə etdiyi əlifba da dini icmaya məxsus olub və mən sübut edirəm ki, bu
əlifba XVI əsrdə yaradılıb. Erməni icması diaskoritskiy icmasının tərkibində
olub. Bu icmanın tərkibində olan yakovitlərin də öz əlifbaları olub. Bu, tarixi
faktdır. Digər xristian icması olan nesteryanilərin da öz əlifbaları olub. Bir
sözlə, Kiçik Asiyada yaşayan bütün xristian icmaların öz əlifbaları olub.
“Bugünkü ermənilər nesteryanilərin, melxitlərin və bu arealda yaşayan digər
xristian icmalarının törəmələridirlər”.
– I Pyotrun Səfəvi şahına yazdığı məktubda guya ermənilər haqqında qeydin
olması barədə nə deyə bilərsiniz?
– O ki qaldı ermənilərin azadlığı məsələsinə, burada söhbət, əslində,
ermənilərdən deyil, xristian icması olan nesteryanilərdən gedir. Rus imperatoru
I Pyotrun Səfəvi şahına yazdığı guya “erməniləri qorumaq lazımdır” məzmunlu
məktubunda da erməni sözü, əslində, yoxdur. Həmin məktubun rus versiyasında
Pyotr “xristian” kəlməsindən istifadə edib. Səfəvilər hökmdarı isə “nesteryani”
kəlməsindən. Lakin nədənsə bu tarixə Pyotrun ermənilərin müdafiəsinə qalxdığı
kimi qələmə verilir. Bir sözlə, böyük bir nesteryanilər icması tarixə erməni
adı altında düşüb. Bu tarixdə əsas fiqur İsrael Ori və Vardapet Minasdır.
Hansıları ki İran imperiyasında yaşayan məliklər onları özlərinin elçisi təyin
etmişdilər. Bir sözlə, dünyada erməni adında xalq olmayıb. Bugünkü ermənilər
nesteryanilərin, melxitlərin və bu arealda yaşayan digər xristian icmalarının
törəmələridirlər.
“Erməni tarixi”, “erməni irqi” – əslində, bunlar hamısı absurd şeylərdir. Mən
bu sözləri eşidəndə utanc hissi keçirirəm. Əslində, bunlar avam ictimaiyyətə
hesablanmış şeylərdir.
Fikrimcə, azərbaycanlılar, türklər, ermənilər bir xəmirdən yoğrulanlardır.
Sadəcə olaraq, coğrafi mühit onları fərqləndirib. 2018-ci ildə oğlumla birlikdə
babamızın kəndində, Ərzurum yaxınlığında, İspirdən bir az uzaqda yerləşən
Çikataya kəndində olduq. Əvvəllər bu kəndin adı Çinaçur olub. Biz babamızın
yaşadığı evdə olduq, evin divarlarına, daşlarına toxunduq. Babam Türkiyədən
1915-1916-cı illərdə getmişdi. Onlar qorxmuşdular ki, Rusiyanın Osmanlı
İmperiyasına hücumu zamanı türklər xristian əhaliyə zərər yetirə bilərlər.
Kimlərsə bu şayiəni bilərəkdən yaymışdı. Babam və digər doğmalarım, ümumilikdə,
25 ailə kəndi tərk etmək qərarına gəlmişdilər. Babam danışırdı ki, həmin vaxt
heç kəsi qəsdən öldürməmişdilər. Bir çox insan köç zamanı yolda ölmüşdü. Lakin
kənddən heç də bütün ermənilər getməmişdi. Demək olar, onların yarıdan çoxu
kənddə qalıb və hazırda da orada yaşayırlar. Heç kəs onlara toxunmayıb. Günü bu
gün də ermənilər orada türklərlə birlikdə yaşayırlar.
