Pandemiya səbəbindən fəaliyyəti məhdudlaşan və ya daralan sahələrdə işçilərin əmək müqavilələrinə xitam verilməsi prosesi dövlət orqanları tərəfindən nəzarətdə saxlanılır.
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətindən prosesə nəzarətlə bağlı məlumat verilib.
“Sahibkarlar iş yerlərində ixtisara yol verməsinlər deyə pandemiya dövründə onlara dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyi göstərildi. Göstərilən maliyyə dəstəyi proqramlarından biri də məhz muzdlu işçilərin əməkhaqqının müəyyən hissəsinin dövlət tərəfindən qarşılanması idi. İş yerlərində ixtisara getməyən, əmək müqavilələrini aktiv saxlayan vergi ödəyicilərinə dövlət dəstəyi edildi. Proqram çərçivəsində dörd mərhələdə ödəniş həyata keçirilib. Bu proqrama görə sahibkarların mütləq əksəriyyəti iş yerlərini saxladı və ixtisara getmədilər. Əmək müqavilələrinin sayına da diqqət yetirsək 2020-ci ildə onların sayının artığını görürük və artımın əsas hissəsi də özəl sektorun payına düşüb. Burada şübhəsiz ki, qeyri-formal iş yerlərinin ağardılması və leqallaşmanın da payı var.
Qısacası maliyyə dəstəyi göstərilən zaman Dövlət Vergi Xidməti birinci dəfə dəstək alan sahibkarların növbəti dəstəyə qədər iş yerlərini ixtisar edib-etməməsinə diqqət yetirdi. Əgər belə bir hal yaşanarsa maliyyə dəstəyinin ikinci hissəsindən imtina edilirdi. Buna görə də sahibkarlar bu ixtisarlara getməməyə çalışdılar”.
Fəaliyyəti məhdudlaşmayan, lakin müəyyən maliyyə problemləri ilə üzləşən müəssisələrdə işçilərin əmək müqavilələrinə xitam verməsi zamanı prosesin necə tənzimləndiyi ilə bağlı əlavə edilib ki, həm Vergi Xidməti, həm də məşğulluq orqanları əmək müqavilələrinin sayını nəzarətdə saxlayırlar:
“Əmək münasibətlərinin şəffaflaşdırılması sahəsində vergiyə nəzarət gücləndirilib. Eləcə də, Əmək Münasibətlərinin Tənzimlənməsi və Koordinasiyası Komissiya tərəfindən də bu və digər məsələlərə nəzarət həyata keçirilir. Yəni, dediyimiz hallarda bağlı ümumi nəzarət prosesi mövcuddur”.
İnsan Resursları (HR) üzrə mütəxəssis Cəmil Hüseynovun sözlərinə görə, pandemiya ilə əlaqədar əmək müqavilələrinə xitam verilməsi məsələsinə birbaşa Vergilər Xidməti nəzarət edir. Belə ki, işəgötürənlər tərəfindən sui-istifadə halları olduqda həmin şirkətlərdən bu barədə məlumat tələb edilir.
O qeyd edib ki, ümumilikdə işəgötürənlərin işçilərlə əmək münasibətlərinin yerli qanunvericiliyin tələblərinə uyğun qurulmasına nəzarəti isə Dövlət Əmək Müfəttişliyi həyata keçirir. Əgər əməkdaşlar qanunvericiliyə zidd hallarla qarşılaşırlarsa Dövlət Əmək Müfəttişliyinə müraciət edə bilərlər.
Həmçinin, əməkdaşların çalışdığı müəssisədə Həmkarlar İttifaqı varsa, öz hüquqlarının müdafiəsi üçün Həmkarlar İttifaqına da müraciət edə bilərlər. Bunlardan əlavə işçilər birbaşa məhkəməyə də müraciət etmək hüququna malikdirlər.
Cəmil Hüseynov müvafiq qanuna zidd halların İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 192-ci maddəsinin 6-cı bəndinə əsasən tənzimləndiyini deyir:
“İşçinin əmək müqaviləsinə əmək qanunvericiliyinin tələbləri pozularaq xitam verilməsinə görə müəssisənin vəzifəli şəxsləri 1 500 manatdan 2 000 manatadək məbləğdə cərimə edilir.
Bundan başqa məhkəmənin qərarı ilə işçi iş yerinə əvvəlki şərtlərlə işə bərpa edilir. Bu halda işəgötürən işçiyə onun işləmədiyi dövr üçün də müvafiq əmək haqqını ödəməyə borcludur”.